Emotionele Intelligentie: Zelfbewustzijn

Zelfbewustzijn: het is één van de 6 competenties van emotionele intelligentie. De andere competenties zijn bewustzijn van anderen, authenticiteit, emotioneel redeneren, zelfmanagement en positieve invloed uitoefenen.

Maar wat is zelfbewustzijn? Waarom is het belangrijk? En hoe kun je het ontwikkelen in jezelf? Om die vraag te kunnen beantwoorden moet je je blik naar binnen richten.

Labelen van emoties betekent de juiste taal geven aan wat je voelt.

Laat ik beginnen met je deze vraag te stellen: Hoe bewust ben je de afgelopen 24 uur geweest van je eigen emoties? Hoeveel verschillende emoties kun je benoemen die je de afgelopen 24 uur hebt ervaren? Hoe specifieker je ze kunt labelen, hoe beter.

Labelen van emoties betekent de juiste taal geven aan wat je voelt. Boosheid is weer heel anders dan irritatie. Irritatie is weer anders dan teleurstelling. Hoeveel daarvan waren er positief? Hoeveel ervan waren negatief?

Het is belangrijk om je bewust te zijn van je eigen emoties om een aantal redenen. Als je je niet bewust bent van je eigen emoties, of ze niet goed kunt labelen, dan wordt het verdomd lastig om empathisch te zijn naar een ander. Hoe kun je namelijk iets doen met de emoties van een ander als je ze niet goed kunt herkennen bij jezelf? Stel dat je je jezelf zou omschrijven als on-empathisch, dan is de kans aanwezig dat je het lastig vindt om je eigen emoties te duiden.

De reis naar binnen brengt de grootste verandering buiten teweeg

Het belang van zelfbewustzijn

Waarom is het belangrijk voor jezelf om je eigen emoties te kunnen duiden? Omdat het ervaren van positieve emoties een ‘verbredend en bouwend effect’ hebben. Met andere woorden: als je meer positieve emoties ervaart dan negatieve, dan word je vaak creatiever in het oplossen van problemen, sta je makkelijker open voor nieuwe ideeën, ben je eerder bereid om moeilijke dingen te proberen, ben je eerder bereid om risico’s te nemen en heb je hogere dopamine waarden, die weer essentieel zijn om te kunnen leren.

De impact van negatieve emoties is dat je denken ‘vernauwd’ raakt, dat je minder makkelijk gebeurtenissen kunt interpreteren en je geneigd bent om reactief te reageren op situaties (denk aan fight or flight). Je ziet minder mogelijkheden en oplossingen, ervaart minder betrokkenheid en raakt sneller ‘getriggerd’. Je algehele performance vermindert omdat je prefrontale cortex minder goed kan functioneren.

Als je je niet bewust bent van hoe je je op een dagelijkse basis voelt, dan is de kans groot dat je belangrijke informatie mist en dus maar doorgaat in de waan van de dag. Emoties kun je zien als belangrijke data: ze vertellen ons iets over waar we behoefte aan hebben.

Door vaker stil te staan bij je emoties, leer je meer over je eigen normen, waarden en overtuigingen. Je leert al voelende jezelf kennen.

Hoe je je voelt, beïnvloedt je gedachten. Emoties zijn zichtbaar in onze non-verbale communicatie en stem, en dat heeft weer impact op anderen. Je kunt je zelfbewustzijn ontwikkelen door te pauzeren, en te reflecteren op wat je voelt, denkt, doet en wat de impact daarvan is op anderen. Door daar vaker bij stil te staan leer je meer over je eigen normen, waarden en overtuigingen. Je leert al voelende jezelf kennen.

Mensen met een hoog zelfbewustzijn, zijn zich bewust van de rol die hun emoties hebben op hun vermogen om beslissingen te maken, hun gedrag en hun functioneren. Als je zelfbewust bent, dan ben je in contact met de impact die je emoties hebben op je denken, je gedrag en je functioneren. Je kunt ernaar handelen en invloed op uit oefenen. Als je een laag zelfbewustzijn hebt, dan ben je vaak uit contact met die invloed en kun je die invloed ook niet aanwenden.

Een groter zelfbewustzijn betekent meer invloed naar buiten

Ontwikkelen van zelfbewustzijn

Je kunt thuis zelf een simpele oefening doen door op te schrijven welke emoties je in de afgelopen 24 uur hebt ervaren. Hoeveel emoties kun je benoemen? En hoeveel ervan waren positief of negatief?

Je kunt je zelfbewustzijn vergroten door regelmatig gedurende de dag te pauzeren en te reflecteren op wat je voelt en denkt. Sommige mensen houden een dagboek bij. Wat je ook kiest, het gaat erom dat je regelmatig even stilstaat en reflecteert op wat je voelt, wat je denkt en hoe dat vervolgens zichtbaar is in je gedrag (bijvoorbeeld op het werk). Hoe draagt wat je voelt, denkt en doet bij aan de situatie? Hoe beperkt het je soms? Wat maakt dat je reageert op situaties zoals je dat doet? Wat is de impact daarvan op anderen? En hoe zou je anders kunnen reageren op een manier die bijdraagt aan het bereiken van je doel? Dus het opschrijven van wat je voelt, denkt en doet is een manier om je zelfbewustzijn te vergroten.

Mensen ontwarren zichzelf soms al pratende, dus het kan helpen om dat wat je voelt tegen iemand anders te vertellen.

Je kunt je zelfbewustzijn ook vergroten door – daar waar dat gepast is – te delen hoe je je voelt. Dat kan bij een collega die je vertrouwt, of misschien wel bij iemand uit je vriendenkring. Mensen ontwarren zichzelf soms al pratende, dus het kan helpen om dat wat je voelt tegen iemand anders te vertellen.

Coaching is ook een prachtige manier om jezelf beter te leren kennen. Een goede coach geeft geen advies, maar stelt je vragen die je helpen om jezelf beter te leren kennen en bewuste keuzes te maken als een gevolg daarvan. Een coach luistert naar wat je vertelt en naar wat je niét vertelt, en kan je soms een spiegel voorhouden van iets wat je zelf niet kunt zien. Je zou eens kunnen navragen bij jouw organisatie welke mogelijkheden er zijn om gebruik te maken van een interne of externe coach.

Welke vorm je ook kiest voor het vergroten van je zelfbewustzijn: het maakt je creatiever in het oplossen van problemen, opener voor nieuwe ideeën, veerkrachtiger bij adversiteit en vergroot je lerend vermogen. Begin simpel, door gewoon even stil te zijn met je gevoelens en gedachtes. Uiteindelijk is het de reis naar binnen die de grootste verandering buiten teweegbrengt.

Groet,

Jolande Vos